W związku z wybuchem wojny na Ukrainie, wiele polskich firm podjęło działania mające na celu pomoc humanitarną dla uchodźców z Ukrainy. Przedsiębiorcy niosą wsparcie zarówno finansowe jak i rzeczowe. Poniżej przygotowaliśmy wyjaśnienie najważniejszych aspektów podatkowych dotyczących darowizn przekazywanych w związku z sytuacją na Ukrainie.
Poniższa informacja uwzględnia zmiany wprowadzone Rozporządzeniem MF z 3 marca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 531). W najbliższym czasie zapowiadane są dalsze zmiany legislacyjne, które będą nakierowane na wprowadzenie preferencji dla podmiotów przekazujących pomoc uchodźcom. Zmiany te mogą w istotny sposób zmodyfikować przedstawiony poniżej stan prawny.
Darowizny pieniężne
Obecnie, podmioty przekazujące darowizny pieniężne na rzecz polskich organizacji pożytku publicznego mają możliwość odliczenia ich od dochodu – do 6% dochodu dla podatników PIT i do 10% dochodu dla podatników CIT.
Aby skorzystać z preferencji, darowizna pieniężna musi spełniać warunki:
- powinna być przekazana na cele określone w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – przy czym jednym z celów wskazanych w tej ustawie jest pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą
oraz
- powinna być przekazana organizacjom prowadzącym działalność pożytku publicznego (lub równoważnym organizacjom, działającym na obszarze Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego), prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych.
Możliwe jest zatem zmniejszenie podstawy opodatkowania PIT / CIT o wartość przekazanych darowizn finansowych, pod warunkiem przekazania ich polskim OPP. Co istotne, środki finansowe przekazywane bezpośrednio organizacjom ukraińskim, nie mogą korzystać z opisanej preferencji.
Dodatkowo, z odliczenia od dochodu nie będą mogły korzystać darowizny przekazywane na rzecz pracodawcy (organizującego wśród pracowników zbiórkę środków pieniężnych), który następnie przekazuje je organizacjom niosącym pomoc uchodźcom. A zatem z perspektywy podatkowej, korzystniej jest dokonywać bezpośrednich wpłat na konto tych organizacji (w takim przypadku pracownik będzie mógł w zeznaniu rocznym odliczyć przekazane darowizny od dochodu).
Odliczenie darowizny od dochodu jest możliwe, pod warunkiem prawidłowego jej udokumentowania. W przypadku darowizn pieniężnych wystarczy dokument w postaci potwierdzenia przelewu.
Przekazanie darowizny pieniężnej nie spowoduje żadnych skutków w VAT (darowizny pieniężne nie podlegają VAT).
Darowizny rzeczowe
Na gruncie podatków dochodowych (CIT, PIT), obecnie obowiązujące przepisy nie dają możliwości zaliczenia darowizn rzeczowych do kosztów uzyskania przychodów (art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT, art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT). Wyjątkiem są darowizny, których przedmiotem są produkty spożywcze przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.
Na gruncie podatku VAT opodatkowaniu podlegają zasadniczo wszelkie darowizny. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o VAT, za dostawę towarów uznaje się także nieodpłatne przekazanie towarów należących do przedsiębiorstwa podatnika, pod warunkiem że podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości bądź w części z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów.
Oznacza to, że jeśli podatnik miał prawo do odliczenia VAT przy nabyciu / wytworzeniu towarów przekazanych tytułem darowizny, to zasadniczo musi opodatkować przekazaną darowiznę.
Od wskazanej zasady wprowadzono określone wyjątki.
Zgodnie z obowiązującym od 5 marca Rozporządzeniem MF (Dz.U. z 2022 poz. 531), na okres od 24 lutego do 30 czerwca 2022 r. wprowadzono stawkę 0% VAT (zwolnienie z prawem do odliczenia) dla nieodpłatnych dostaw towarów lub świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom działań wojennych na Ukrainie. Preferencja obejmuje wszelkiego rodzaju świadczenia, które mogą się okazać niezbędne do wsparcia pokrzywdzonych w tym konflikcie. Zerową stawkę podatku VAT stosuje się wyłącznie do dostaw towarów lub świadczenia usług dokonywanych na rzecz:
- Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych;
- podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej;
- jednostek samorządu terytorialnego.
Warunkiem zastosowania zerowej stawki jest zawarcie pisemnej umowy pomiędzy przedsiębiorcą a jednym ze wskazanych wyżej podmiotów. Powinno z niej wynikać, że darowane towary lub usługi będą związane z pomocą poszkodowanym w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę.
Dodatkowo, na mocy dotychczasowych przepisów, podatnicy w zakresie niektórych darowizn mogą skorzystać ze zwolnień przedmiotowych. Jednym ze zwolnień jest zwolnienie przewidziane dla nieodpłatnego przekazania produktów spożywczych (z wyjątkiem alkoholu) pod warunkiem, że produkty przekazywane są na rzecz OPP z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej (art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT).
Podsumowując – w obecnym stanie prawnym – przedsiębiorca przekazujący darowizny rzeczowe inne niż: (i) produkty spożywcze lub (ii) darowizny przekazywane na rzecz określonych podmiotów (Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych oraz JST), będzie zasadniczo zobowiązany do naliczenia VAT na przekazaniu (jeżeli przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT przy nabyciu towaru) i nie będzie mógł zaliczyć wydatków na nabycie / wytworzenie darowanych przedmiotów do kosztów podatkowych.
Nieodpłatne świadczenie usług
Jedną z form pomocy jest również zapewnienie świadczeń na rzecz uchodźców (zakwaterowania, pomocy medycznej, kursów językowych, opieki dla dzieci i innych).
Na gruncie podatku VAT, nieodpłatne świadczenie usług na cele inne niż działalność gospodarcza podatnika podlega opodatkowaniu podatkiem VAT (art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT).
Mogą pojawić się wątpliwości, czy nieodpłatne świadczenie usług w analizowanych okolicznościach będzie związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Działania te mogą być bowiem postrzegane przez pryzmat społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR – „Corporate Social Responsibility”), które to działania zasadniczo są uznawane za przejaw działalności gospodarczej. Wskazane wątpliwości mogą rozwiązać projektowane zmiany w przepisach podatkowych.
W obecnym stanie prawnym, niektóre świadczenia mogą korzystać z 0% stawki VAT – będą to świadczenia dokonywane w okresie od 24 lutego do 30 czerwca 2022 r. na rzecz Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych oraz JST, pod warunkiem zawarcia odpowiedniej umowy.
Na gruncie podatków dochodowych powstają wątpliwości, czy wydatki związane z nieodpłatnymi świadczeniami mogą zostać zaliczone do kosztów podatkowych. Wydatki te mogą być bowiem postrzegane przez pryzmat opisanych wyżej działań CSR. Wskazane wątpliwości powinien rozwiązać Ustawodawca w drodze wprowadzenia odpowiednich przepisów podatkowych.
Jakie zmiany podatkowe jeszcze nas czekają?
Ministerstwo Finansów zapowiada dalsze zmiany w przepisach podatkowych w zakresie przekazywania darowizn na rzecz uchodźców z Ukrainy.
Przedsiębiorcy mają mieć możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na wytworzenie lub nabycie rzeczy i praw przeznaczonych w okresie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy. Ulga ma objąć dary przekazywane za pośrednictwem organizacji pozarządowych (również z Ukrainy), samorządu terytorialnego, Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów prowadzących działalność leczniczą oraz ratownictwa medycznego na terytorium Polski i Ukrainy.
Kosztem uzyskania przychodów mają być również koszty poniesione z tytułu nieodpłatnych świadczeń, np. darmowa pomoc medyczna na rzecz organizacji pozarządowych. Preferencja jest skierowana do przedsiębiorców – lekarzy i weterynarzy, którzy w ramach swojej działalności planują pomagać bezpłatnie obywatelom Ukrainy.
MF zapowiada także zwolnienie podatkowe dla obywateli Ukrainy. Ukraińcy przybywający do Polski, mają być zwolnieni z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn od otrzymanych darowizn. Zwolnienie z podatku ma dotyczyć nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy własności rzeczy lub praw majątkowych. Zwolnienie będzie obowiązywało od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r.
Podsumowując, firmy, które chcą wesprzeć naszych wschodnich sąsiadów już dziś mogą skorzystać z pewnych preferencji podatkowych. Zgodnie z zapowiedziami MF wkrótce zostaną one rozszerzone.
Jako ABC Tax wspieramy naszych klientów bezpłatnie w zakresie analizy skutków podatkowych dotyczących darowizn czy innych form pomocy dla Ukrainy.
Zapraszamy do współpracy!