DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
Współpraca z ukraińskimi formami oznacza dla polskich przedsiębiorców możliwość rozwoju i zbudowania związków gospodarczych, które po zakończeniu wojny będzie można rozwijać z korzyścią dla obu stron tej współpracy.
Wojna w Ukrainie niestety nadal trwa. Zgodnie z wynikami trzeciej zaktualizowanej „Szybkiej oceny szkód i potrzeb odbudowy (RDNA3)” na dzień 31 grudnia 2023 r. całkowity koszt odbudowy i rekonstrukcji Ukrainy wyniesie 486 miliardów dolarów USA w ciągu następnych 10 lat. Ocena została przeprowadzona wspólnie przez Grupę Banku Światowego, rząd Ukrainy, Komisję Europejską oraz Organizację Narodów Zjednoczonych.
Jednak mimo trwającej pełnoskalowej wojny, ukraiński biznes kontynuuje działalność, a gospodarka Ukrainy wykazuje oznaki ożywienia. Według wstępnych szacunków Ministerstwa Gospodarki Ukrainy w kwietniu 2024 r. produkt krajowy brutto wzrósł o około 4,3 proc. w porównaniu z kwietniem ubiegłego roku. W rezultacie wzrost PKB za okres styczeń-kwiecień 2024 r. szacuje się na poziomie 4,4 proc. w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku.
Odbudowa i rekonstrukcja
Obecnie realizowane są krajowe i międzynarodowe programy mające na celu odbudowę zniszczonej infrastruktury (w szczególności obiektów energetycznych, infrastruktury krytycznej i społecznej, sektora mieszkaniowego i komunalnego), jak również realizację strategicznych reform w Ukrainie. Obok realizacji globalnych projektów międzynarodowych podejmowane są również kroki w celu przyciągnięcia kapitału prywatnego i stworzenia sprzyjającego środowiska dla inwestorów zagranicznych.
Partnerzy handlowi
Zarówno przed pełnoskalową wojną, jak i po lutym 2022 r. polski biznes aktywnie działa na ukraińskim rynku.
Według danych Narodowego Banku Ukrainy Polska należy do głównych partnerów handlowych Ukrainy. W szczególności pod względem eksportu towarów do Ukrainy Polska stabilnie zajmuje jedno z trzech czołowych miejsc (obok Chin i Niemiec). W 2023 r. eksport towarów z Polski do Ukrainy osiągnął 5 868 mln euro (w poprzednich latach: 2022 r. – 5 025 mln euro, 2021 r. – 3 919 mln euro).
Pod względem bezpośrednich inwestycji polscy inwestorzy również zajmują jedną z kluczowych pozycji. Według danych Narodowego Banku Ukrainy wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych z Polski do Ukrainy w 2022 r. wyniosła 97,2 mln dolarów USA (siódme miejsce wśród krajów inwestorów).
Obecnie szereg polskich instytucji państwowych oraz organizacji biznesowych konsoliduje swoje wysiłki w celu aktywizacji współpracy gospodarczej z Ukrainą oraz udziału w projektach odbudowy Ukrainy. Na przykład w czerwcu 2022 r. Ministerstwo Rozwoju i Technologii ogłosiło nabór polskich firm zainteresowanych wznowieniem eksportu i udziałem w odbudowie Ukrainy. Operatorem projektu jest Polska Agencja Inwestycji i Handlu (PAIH). Do tej pory ponad 2,5 tysiąca polskich firm zgłosiło się do udziału w tym projekcie.
Oczywiście aktywne działania wojenne nie przyspieszają realizacji ww. inicjatyw i powstrzymują inwestorów. Jednak już teraz ci, którzy są zainteresowani rozszerzeniem działalności na ukraiński rynek, powinni skupić się na badaniu i ocenie możliwości inwestycyjnych Ukrainy.
Główne formy współpracy
Jakie formy współpracy i inwestycji w Ukrainie są dostępne dla polskich podmiotów?
po pierwsze, wymiana towarów i usług
Może to być zarówno bezpośrednia sprzedaż/kupno towarów lub usług przez polskie przedsiębiorstwa na rzecz/od podmiotów z Ukrainy, jak i sprzedaż towarów przez pośredników w Ukrainie (agentów).
Warto osobno wspomnieć o sprzedaży towarów i usług na rzecz państwa Ukraina, czyli o udziale polskich przedsiębiorstw w zamówieniach publicznych w Ukrainie. Prawo ukraińskie zapewnia równe prawa w zakresie udziału w zamówieniach publicznych – zarówno rezydentom Ukrainy, jak i nierezydentom. Oczywiście taka forma współpracy ma swoje zalety (na przykład w czasie stanu wojennego państwo Ukraina wydaje się bardziej wiarygodnym „klientem” w porównaniu z prywatnymi podmiotami), jak i wady (udział w zamówieniach publicznych wymaga przestrzegania określonych procedur). Niemniej jednak ta forma współpracy istnieje i jest wykorzystywana, w tym przez polskie firmy.
Według statystyk w 2022 roku polskie firmy były dostawcami w 26 zamówieniach publicznych w Ukrainie, na łączną kwotę 2,09 miliarda hrywien.
po drugie, udział w projektach partnerstwa publiczno-prywatnego w Ukrainie
Ten mechanizm przewiduje współpracę biznesu (w tym zagranicznego) i władz ukraińskich w realizacji określonych projektów. Najczęściej w ramach tego mechanizmu realizowane są projekty budowy dróg, mostów, lotnisk, rurociągów, obiektów infrastruktury społecznej, czyli obiektów własności państwowej lub komunalnej.
Według danych Ministerstwa Gospodarki Ukrainy na dzień 1 stycznia 2024 r. w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego zawarto 198 umów, z których realizowane są 22 umowy. Uproszczenie i udoskonalenie tego mechanizmu jest przez władze ukraińskie określane jako jeden z kroków wspierających odbudowę Ukrainy.
po trzecie, bezpośrednie inwestycje
Chodzi o bezpośrednie inwestycje w formie nabywania przez polskich inwestorów praw korporacyjnych ukraińskich firm, tworzenia firm w Ukrainie lub prowadzenia działalności poprzez przedstawicielstwa polskich firm w Ukrainie.
Należy pamiętać, że z prowadzeniem działalności gospodarczej w Ukrainie w niektórych branżach (lub w określonych formach) są związane pewne „zachęty inwestycyjne i podatkowe”. Przy planowaniu biznesu w Ukrainie warto zwrócić na to szczególną uwagę.
Na przykład w sektorze IT znaczne korzyści podatkowe przysługują rezydentom wirtualnej strefy ekonomicznej Diia.City. Producenci eko-transportu i jego komponentów w Ukrainie są czasowo zwolnieni z podatku dochodowego od osób prawnych, VAT i opłat celnych. Uczestnicy parków przemysłowych mają prawo do: rekompensaty stóp procentowych od kredytów, rekompensaty kosztów podłączenia i przyłączenia do sieci inżynieryjnych i transportowych itp.
Realizacja każdej z ww. form współpracy i inwestycji oraz uzyskanie wspomnianych „zachęt inwestycyjnych i podatkowych” wiąże się z koniecznością rozwiązania wielu kwestii prawnych i podatkowych – zarówno po stronie polskiej, jak i ukraińskiej.
Do kluczowych kwestii podatkowych należą: przestrzeganie wymogów dotyczących VAT, opodatkowanie dochodów osób prawnych i fizycznych, płatności celne, przestrzeganie zasad cen transferowych, spełnianie wymogów podatkowych przy wypłacie dywidend lub w przypadku pracowników delegowanych itp.
* * *
W kolejnych materiałach ABC Tax z kategorii „Ukraina Point” planujemy szczegółowo omówić te kwestie, a także dostarczyć bardziej szczegółowe informacje prawne dotyczące realizacji wymienionych form współpracy i inwestycji w Ukrainie.
* Powyższy artykuł został opublikowany w „Rzeczpospolita”, link do artykułu znajduje się TUTAJ