Już niedługo ruszy w Polsce system kaucyjny. 3 lipca 2025 r. Ministerstwo Finansów opublikowało projekt objaśnień podatkowych dotyczących rozliczania VAT w tym systemie.

Czym jest system kaucyjny?

Celem systemu kaucyjnego jest promowanie recyklingu[1].

Już od 1 października 2025 r. pewne grupy przedsiębiorców będą zobligowane do pobierania dodatkowej opłaty (kaucji) za określone opakowania. Do opakowań tych należą:

• butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych;
• puszki metalowe o pojemności do 1 litra;
• butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.

Przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym zobowiązani zostaną do umieszczania na tych opakowaniach oznakowania określającego przynależność do systemu i wysokość kaucji.

Oznakowanie opakowań w systemie kaucyjnym

Źródło: https://www.gov.pl/web/klimat/oznakowanie-opakowan-w-systemie-kaucyjnym

Kaucja będzie przez niektórych przedsiębiorców oddawana – w momencie zwrotu opakowania. Obowiązek zbierania opakowań i zwrotu kaucji obejmie wszystkie placówki handlowe, które będą sprzedawały produkty w opakowaniach ze znakiem kaucji – również drogerie, apteki, sklepy sportowe i stacje benzynowe, które mają je w asortymencie. Co istotne, do odbioru opakowań będą zobowiązane tylko te placówki, w których powierzchnia handlowa przekracza 200 m². Mniejsze placówki będą mogły przyjmować opakowania, ale nie będą miały takiego obowiązku. Wyjątek stanowią sklepy poniżej 200 m², w których sprzedawane będą napoje w butelkach szklanych wielokrotnego użytku. Dotyczy to przede wszystkim napojów piwnych. Takie sklepy z zasady będą także punktami zwrotu opakowań.

Punktem zwrotu opakowań ze znakiem kaucji będą też automaty kaucyjne, które nie muszą znajdować się wewnątrz sklepów. Dodatkowo, we współpracy z operatorami systemu możliwe będzie organizowanie tymczasowych punktów zbiórki, np. podczas dużych wydarzeń kulturalnych czy sportowych.

Nabywca będzie mógł zwrócić opakowanie w dowolnym punkcie zbiórki bez okazania dowodu zakupu (bez paragonu). Zwrot kaucji zostanie dokonany wyłącznie po sprawdzeniu, czy dane opakowanie jest objęte systemem kaucyjnym.

Możliwe będzie dokonanie zwrotu kaucji pobranej za opakowanie również dla zwracanych odpadów opakowaniowych, które będą odpowiednio oznaczone systemem kaucyjnym.

System kaucyjny a rozliczenia VAT

System kaucyjny będzie opierał się na następujących zasadach:

• system kaucyjny obejmie terytorium kraju – co oznacza, że wszystkie transakcje krajowe związane ze sprzedażą / nabyciem napojów w odpowiednich opakowaniach będą związane z regulacjami systemu kaucyjnego; oznacza to również, że transakcje transgraniczne będą wyłączone z systemu kaucyjnego (a zatem sprzedaż napojów do kontrahentów z krajów UE lub krajów trzecich nie będzie regulowana systemem kaucyjnym);
• zamknięty obieg kaucji – w ramach systemu kaucyjnego od opakowań objętych tym systemem, kaucja będzie pobierana na każdym etapie obrotu produktem w opakowaniu na napoje; a zatem kaucja będzie pobierana zarówno w przypadku sprzedaży produktu przez producenta na rzecz dystrybutora, jak i w przypadku sprzedaży przez dystrybutora na rzecz jednostki handlowej (sklepu); kaucja będzie również pobierana w przypadku sprzedaży produktu na rzecz konsumenta;
• na kaucji nie będzie naliczany VAT – system kaucyjny będzie z założenia neutralny podatkowo na gruncie VAT; konsekwencje w podatku VAT będą dotyczyć głównie tzw. podmiotu wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje (producenta, importera, podmiotu dokonującego WNT napojów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym), który będzie podatnikiem VAT w przypadku, gdy nie dojdzie do zwrotu opakowania;
• za wpłatę podatku VAT z tytułu niezwróconych kaucji będzie odpowiadał tzw. podmiot reprezentujący, tj. podmiot odpowiedzialny za prowadzenie i funkcjonowanie systemu kaucyjnego.

W obszernym projekcie objaśnień z 3 lipca 2025 r. (projekt objaśnień dostępny tutaj), Ministerstwo Finansów zawarło szereg praktycznych wskazówek dot. rozliczania VAT w ramach systemu kaucyjnego. Wskazano m.in. na następujące aspekty:

• kaucja za opakowania objęte systemem nie zwiększa podstawy opodatkowania VAT – nie podlega opodatkowaniu na żadnym etapie obrotu;
• dla udokumentowania pobranej kaucji nie wystawia się faktury VAT (informacja o pobranej kaucji może być ujęta na fakturze jako element dodatkowy); warto pomyśleć w jaki sposób dokumentowana i prezentowana na fakturach będzie kaucja – również w kontekście KSeF;
• zwrot opakowań lub odpadów opakowaniowych nie będzie skutkował wystawieniem faktury korygującej;
• rozliczenie VAT może powstać wyłącznie po stronie wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje (przy czym podmiotem wprowadzającym jest co do zasady producent, importer, podmiot dokonujący WNT napojów w opakowaniach) – jeśli na koniec roku liczba zwróconych opakowań będzie niższa niż liczba opakowań wprowadzonych do obrotu;
• w przypadku niezwrócenia do podmiotu reprezentującego opakowania lub odpadu opakowaniowego objętych systemem kaucyjnym wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje podwyższa podstawę opodatkowania na ostatni dzień roku o różnicę w wartości kaucji wynikającą z wprowadzonych przez niego do obrotu w danym roku opakowań objętych systemem kaucyjnym a opakowań lub odpadów opakowaniowych objętych tym systemem zwróconych do podmiotu reprezentującego w danym roku[2];
• ustalona kwota niezwróconej kaucji jest wartością brutto (tj. zawiera kwotę podatku);
• niezwrócona kaucja rozliczana jest według stawki VAT właściwej dla sprzedanego produktu;
• wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje jest obowiązany do podwyższenia podstawy opodatkowania w deklaracji podatkowej składanej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku, dla którego ustalono różnicę w wartości kaucji (planowane jest jednakże przesunięcie obowiązku rozliczenia VAT o jeden miesiąc – dla podatników rozliczających się w okresach miesięcznych);
• jeżeli liczba zwróconych opakowań przewyższy liczbę wprowadzoną – wartość zobowiązania w podatku VAT nie wystąpi – osiągnięta nadwyżka będzie mogła zostać rozliczona w następnych latach[3];

co istotne, na dystrybutorach (niebędących podmiotami wprowadzającymi do obrotu) i jednostkach handlu detalicznego nie będą ciążyć obowiązki w zakresie podatku VAT;

• jeżeli sklepy uczestniczą w systemie kaucyjnym będą musiały rozliczać kaucję oraz dokonywać zwrotu opakowań do podmiotu reprezentującego;
• podmiot reprezentujący oraz podmiot wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje powinni prowadzić ewidencję zawierającą dane niezbędne do określenia podstawy opodatkowania oraz kwoty należnego podatku VAT[4];
• w strukturze JPK_V7 zostaną dodane nowe pola – P_360 oraz K_360 – służące do rozliczania niezwróconej kaucji w systemie kaucyjnym. Podmiot wprowadzający wykaże podstawę opodatkowania oraz VAT należny w polach odpowiadających właściwej stawce VAT, zgodnie z dotychczasowym wzorem. Równocześnie łączna wartość VAT dotycząca niezwróconych opakowań zostanie ujęta w polach P_360 (część deklaracyjna) oraz K_360 (część ewidencyjna). Kwota ta obniży wartość zobowiązania wypełnianą przez podmiot wprowadzający w polu P_38, ponieważ obowiązek uiszczenia VAT będzie spoczywać na podmiocie reprezentującym.

Wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu VAT

Projekt objaśnień podatkowych potwierdza, że zarówno wkłady finansowe wniesione przez wprowadzających do podmiotów reprezentujących, jak i środki pieniężne wypłacane przez podmioty reprezentujące jednostkom handlowym (sklepom) za zbieranie opakowań, będą stanowić wynagrodzenie za świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT. Ministerstwo Finansów nie wskazało jednak jednoznacznie, jaką stawkę VAT należy zastosować, podkreślając jedynie konieczność pogłębionej analizy umów zawartych pomiędzy podmiotem reprezentującym a wprowadzającym produkty w opakowaniach na napoje oraz możliwość wystąpienia o wiążącą informację stawkową.

MF zaznaczył, że w przypadku punktów zbiórki może mieć zastosowanie obniżona stawka VAT (8%), pod warunkiem spełnienia kryteriów klasyfikacji do odpowiednich grup PKWiU (np. PKWiU 38.11.1 – Usługi związane ze zbieraniem odpadów innych niż niebezpieczne, nadających się do recyklingu). Wskazano przy tym, że każdorazowo określenie prawidłowej stawki VAT wymaga określenia klasyfikacji świadczonej przez podatnika czynności podlegającej opodatkowaniu.

Komentarz ABC Tax

W związku z tym, że w zakresie regulacji dot. systemu kaucyjnego, ustawa o VAT odnosi się do definicji wprowadzonych w ustawie z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, konieczne jest dokładna analiza zawartych w niej pojęć. Umożliwi to m.in. identyfikację, czy dany przedsiębiorca zobligowany jest to rozliczenia VAT w systemie kaucyjnym oraz ustalenie przykładowo, co rozumie się przez „zwrot do podmiotu reprezentującego”.

Z chęcią pomożemy Państwu w rozeznaniu się z obowiązującymi od października regulacjami.

[1] Regulacje wprowadzające system kaucyjny w Polsce zostały wprowadzone ustawą z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, a następnie zmodyfikowano je ustawą z 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.

[2] art. 29a ust. 12c zdanie pierwsze ustawy o VAT

[3] art. 29a ust. 12d ustawy o VAT

[4] art. 109 ust. 11ia ustawy o VAT

Pobierz wersję PDF